Ders-14: Python Temel Dosya İşlemleri
Python Temel Dosya İşlemleri
Derse başlamadan önce videoyu izlemenizi öneriyorum.
Dosya Oluşturmak
Python dilinde dosya işlemleri için open() adlı bir fonksiyondan yararlanacağız. Parametre olarak dosya adı ve kip belirmeliyiz. Kip konusuna ilerleyen bölümlerde detaylı bir şekilde değineceğiz.
f = open(dosya_adı, kip)
Mesela “deneme.txt” adlı bir dosyayı yazma kipinde açmak için şöyle bir komut kullanıyoruz:
dosya = open("deneme.txt", "w")
Burada ‘deneme.txt’ ifadesi dosyamızın adını belirtiyor. “w” harfi ise bu dosyanın yazma kipinde açıldığını söylüyor.
Bu komut çalıştığında o anda hangi klasörde python dosyamız mevcutsa oraya deneme.txt isimli bir dosya oluşturur. Eğer dosya mevcut ve bu komutu verdiyseniz dikkat etmelisiniz. Çünkü w kipinde bu komutu bir daha çalıştırırsanız dosyayı sile ve boş olarak yenisini açar. Bu sebep ten dosyayı okumak için açıyorsanız “r” kipinde açmanız sizin yararınıza olacaktır.
Bu arada, dosya adını yazarken, o dosyanın başka bir yerde olmasını istiyorsanız şunu yapmalısınız:
dosya = open("/dizin/dosya_adı", "w")
Eğer dosya adını dizin belirtmeden yazarsanız, oluşturduğunuz dosya, o anda hangi dizin altında bulunuyorsanız orada oluşacaktır.
Python programlama dilinde boş bir dosyanın nasıl oluşturulacağını öğrenmiş olduk. Şimdi içerik girmeye başlayabiliriz.
Dosyaya Yazmak
Bir dosyayı, yukarıda gösterdiğimiz şekilde yazma kipinde açtığımız zaman, Python bizim için içi boş bir dosya oluşturacaktır. Peki biz bu dosyanın içini nasıl dolduracağız?
Python programlama dilinde, “w” kipinde açtığımız dosyaya bir şeyler ekleyebiliriz. Bunun için write komutunu kullanmalıyız.
dosya.write("Eklemek istediklerin...")
Örnek olarak aşağıdaki yapıyı inceleyin.
deneme_dosya= open("deneme.txt", "w")
deneme_dosya.write("İlk içeriğimi giriyorum...")
deneme_dosya.close()Bu komutlar çalışıdığında , deneme.txt adlı dosyanın içerisine “İlk içeriğimi giriyorum…” bilgisi eklenir.
Eğer durum böyleyse, dosyanızı kapatmanız gerekiyor. Bunu close() adlı başka bir metotla yapabildiğimizi biliyorsunuz:
Sırası ile şunları yaptık:
- deneme adlı bir dosyayı yazma kipinde açarak, bu adda bir dosya oluşturulmasını sağladık,
write()metodunu kullanarak bu dosyaya bazı bilgiler girdik,- Dosyamıza yazdığımız bilgilerin dosyaya işlendiğinden emin olmak ve işletim sisteminin dosyanın açılması ve dosyaya veri işlenmesi için devreye soktuğu bütün kaynakları serbest bırakmak için
close()metoduyla programımızı kapattık.
Bu arada, bu başlığı kapatmadan önce önemli bir bilgi daha verelim. Python’da bir dosyayı “w” kipinde açtığımızda, eğer o adda bir dosya ilgili dizin içinde zaten varsa, Python bu dosyayı sorgusuz sualsiz silip, yerine aynı adda başka bir boş dosya oluşturacaktır. Yani mesela yukarıda tahsilat_dosyası.txt adlı dosyayı oluşturup içine bir şeyler yazdıktan sonra bu dosyayı yine “w” kipinde açmaya çalışırsanız, Python bu dosyanın bütün içeriğini silip, yine deneme.txt adını taşıyan başka bir dosya oluşturacaktır. O yüzden dosya işlemleri sırasında bu “w” kipini kullanırken dikkat ediyoruz ve disk üzerinde var olan dosyalarımızı yanlışlıkla silmiyoruz.
Burada anlattıklarımız ile bir dosyaya nasıl bilgi yazılabileceğini gördük. Şimdi sıra okumaya geldi.
Dosya Okumak
Python’da bir dosyayı okumak için yukarıda anlattığımız yazma yöntemine benzer bir yöntem kullanacağız. Bildiğiniz gibi, bir dosyayı yazma kipinde açmak için “w” harfini kullanıyoruz. Bir dosyayı okuma kipinde açmak için ise “r” harfini kullanacağız.
Mesela, bilgisayarımızda var olan python.txt adlı dosyayı okumak üzere açalım:
oku_dosya= open("python.txt", "r")
Dosyayı open ile okuma kipinde açmamız için “r” kipinde açmalıyız. Böylece sadece okuma yapabiliriz. Dolayısıyla bir dosyayı açarken kip belirtmediğinizde Python bizim o dosyayı okuma kipinde açmak istediğimizi varsayacaktır.
şimdi read ( ), readline ( ), readlines ( ) adlı üç farklı okuma metotlarında bahsedelim.
Yukarıdaki üç metot da Python’da dosya okuma işlemlerini gerçekleştirmemizi sağlar. Peki bu metotların üçü de aynı işi yapıyorsa neden tek bir metot değil de üç farklı metot var?
Bu metotların üçü de dosya okumaya yarasa da, verdikleri çıktılar birbirinden farklıdır. O yüzden farklı amaçlar için farklı metodu kullanmanız gereken durumlarla karşılaşabilirsiniz.
Bu metotlar arasındaki farkı anlamanın en kolay yolu bu üç metodu sırayla kullanıp, çıktıları incelemektir.
Öncelikle içeriği şu olan, python.txt adlı bir dosyamızın olduğunu varsayalım:
Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34 Mehmet Sülün : 0532 212 22 22 Sami Sam : 0542 333 34 34
Read ( ) metotu:
Şimdi bir dosya açıp şu kodları yazalım:
dosya_oku= open("python.txt")
print(dosya_oku.read())
Bu kodları çalıştırdığımızda, eğer kullandığınız işletim sistemi GNU/Linux ise muhtemelen şu çıktıyı elde edeceksiniz:
Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34 Mehmet Sülün : 0532 212 22 22 Sami Sam : 0542 333 34 34
Ama eğer bu kodları Windows’ta çalıştırdıysanız Türkçe karakterler bozuk çıkmış olabilir. Bu durumu şimdilik görmezden gelin. Birazdan bu durumun nedenini açıklayacağız.
Yukarıda elde ettiğimiz şey bir karakter dizisidir bunu şu şekilde teyit edebileceğinizi biliyorsunuz:
fihrist = open("fihrist.txt")
print(type(fihrist.read()))
Readline ( ) metotu
Gördüğünüz gibi, read() metodu bize, dosyanın bütün içeriğini bir karakter dizisi olarak veriyor. Bir de şuna bakalım:
dosya_oku= open("python.txt")
print(dosya_oku.readline())
Burada da readline() metodunu kullandık. Bu kodlar bize şöyle bir çıktı veriyor:
Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34
read() metodu bize dosya içeriğinin tamamını veriyordu. Gördüğünüz gibi readline() metodu tek bir satır veriyor. Yani bu metot yardımıyla dosyaları satır satır okuyabiliyoruz.
Bu metodun işleyiş tarzını daha iyi görebilmek için bu kodları dosyaya yazıp çalıştırmak yerine etkileşimli kabuk üzerinden de çalıştırabilirsiniz:
>>> dosya_oku= open("python.txt", "r")
>>> print(dosya_oku.readline())
Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34
>>> print(python.readline())
Mehmet Sülün : 0532 212 22 22
>>> print(python.readline())
Sami Sam : 0542 333 34 34
Gördüğünüz gibi, readline() metodu gerçekten de dosyayı satır satır okuyor.
Bir dosya tamamen okunduktan sonra, Python otomatik olarak tekrar dosyanın başına dönmüyor. Böyle bir durumda dosyanın başına nasıl geri döneceğimizi inceleyeceğiz, ama isterseniz biz başka bir konuyla devam edelim. Bunu daha sonra seek( ) metotuyla çözeceğiz.
Bir dosyanın tamamı okunduktan sonra otomatik olarak başa sarılmaması özelliği sadece readline() metodu için değil, öteki bütün dosya okuma metotları için de geçerlidir. Yani bir dosyayı read(), readline() veya readlines() metotlarından herhangi biri ile okuduğunuzda imleç başa dönmez.
Dediğimiz ve gösterdiğimiz gibi, read() ve readline() metotları bize bir karakter dizisi döndürüyor. Bu iki metot arasındaki fark ise, read() metodunun dosyanın tamamını önümüze sererken, readline() metodunun dosyayı satır satır okuyup, her defasında tek bir satırı önümüze sürmesidir. Bir de readlines() metodunun ne yaptığına bakalım…
Realines ( ) metodu
Şu kodları yazalım:
dosya_oku= open("python.txt")
print(python.readlines())
Bu kodları yazdığımızda şuna benzer bir çıktı alacağız:
['Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34\n', 'Mehmet Sülün : 0532 212 22 22\n', 'Sami Sam : 0542 333 34 34']
Gördüğünüz gibi, bu defa karakter dizisi yerine bir liste ile karşılaşıyoruz. Demek ki read() ve readline() metotları çıktı olarak bize bir karakter dizisi verirken, readlines() metodu liste veriyormuş. Bunun neden önemli bir bilgi olduğunu artık gayet iyi biliyor olmanız lazım. Zira bir verinin tipi, o veriyle neler yapıp neler yapamayacağımızı doğrudan etkiler…
Dosyaları Otomatik Kapatma
Daha önce de söylediğimiz gibi, bir dosyayı açıp bu dosya üzerinde gerekli işlemleri yaptıktan sonra bu dosyayı açık bırakmamak büyük önem taşır. Dolayısıyla üzerinde işlem yaptığımız bütün dosyaları, işimiz bittikten sonra, mutlaka kapatmalıyız. Çünkü bir dosya açıldığında işletim sistemi, sistem kaynaklarının bir kısmını bu dosyaya ayırır. Eğer dosyayı açık bırakırsak, sistem kaynaklarını gereksiz yere meşgul etmiş oluruz. Ancak farklı sebeplerden, dosyalar açıldıktan sonra kapanmayabilir. Örneğin açtığınız dosyayı kapatmayı unutmuş olabilirsiniz. Yani programınızın hiçbir yerinde close() metodunu kullanmamışsınızdır. Bunun dışında, programınızdaki bir hata da dosyaların kapanmasını engelleyebilir. Örneğin bir dosya açıldıktan sonra programda beklenmeyen bir hata gerçekleşirse, programınız asla close() satırına ulaşamayabilir. Bu durumda da açılan dosya kapanmadan öylece bekler.
Bu tür durumlara karşı iki seçeneğiniz var:
try... except... finally...bloklarından yararlanmakwithadlı bir deyimi kullanmak
Birinci yöntemden daha önce de bahsettiğimizi hatırlıyorsunuz. Hata yakalama bölümünü anlatırken bununla ilgili şöyle bir örnek vermiştik:
try:
dosya = open("dosyaadı", "r")
...burada dosyayla bazı işlemler yapıyoruz...
...ve ansızın bir hata oluşuyor...
except IOError:
print("bir hata oluştu!")
finally:
dosya.close()
Bu yöntem gayet uygun ve iyi bir yöntemdir. Ancak Python bize bu tür durumlar için çok daha pratik bir yöntem sunar. Dikkatlice bakın:
with open("dosyaadı", "r") as dosya:
print(dosya.read())
Dosyalarımızı bu şekilde açıp üzerlerinde işlemlerimizi yaptığımızda Python dosyayı bizim için kendisi kapatacaktır. Bu şekilde bizim ayrıca bir close() satırı yazmamıza gerek yok. with deyimini kullanmamız sayesinde, dosya açıldıktan sonra arada bir hata oluşsa bile Python dosyayı sağsalim kapatıp sistem kaynaklarının israf edilmesini önleyecektir.
Dosyayı İleri-Geri Sarmak
Dosya okumak için kullanılan metotları anlatırken, dosya bir kez okunduktan sonra imlecin otomatik olarak dosyanın başına dönmediğini görmüştük. Yani mesela read() metoduyla dosyayı bir kez okuduktan sonra, dosyayı tekrar okumak istersek elde edeceğimiz şey boş bir karakter dizisi olacaktır. Çünkü dosya okunduktan sonra okunacak başka bir satır kalmamış, imleç dosya sonuna ulaşmış ve otomatik olarak da başa dönmemiştir. Bu olguyu etkileşimli kabuk üzerinde daha net bir şekilde görebileceğinizi biliyorsunuz.
Peki dosyayı tamamen okuduktan sonra tekrar başa dönmek istersek ne yapacağız? Bir dosya tamamen okunduktan sonra tekrar başa dönmek için dosyaların seek() adlı bir metodundan yararlanacağız.
Mesela şu örneklere bakalım. Bu örnekleri daha iyi anlamak için bunları Python’ın etkileşimli kabuğunda çalıştırmanızı tavsiye ederim:
>>> f = open("python.txt")
>>> f.read()
'Bu programlama dili Guido Van Rossum adlı Hollandalı bir
programcı\ntarafından 90’lı yılların başında geliştirilmeye başlanmıştır.
Çoğu insan,\nisminin Python olmasına aldanarak, bu programlama dilinin,
adını piton\nyılanından aldığını düşünür. Ancak zannedildiğinin aksine bu
programlama dilinin\nadı piton yılanından gelmez. Guido Van Rossum bu
programlama dilini, The Monty\nPython adlı bir İngiliz komedi grubunun,
Monty Python’s Flying Circus adlı\ngösterisinden esinlenerek adlandırmıştır.
Ancak her ne kadar gerçek böyle olsa\nda, Python programlama dilinin pek çok
yerde bir yılan figürü ile temsil\nedilmesi neredeyse bir gelenek halini
almıştır.\n'
Burada open() fonksiyonunu kullanarak python.txt adlı bir dosyayı açıp, read() metodu yardımıyla da bu dosyanın içeriğini okuduk. Bu noktada dosyayı tekrar okumaya çalışırsak elde edeceğimiz şey boş bir karakter dizisi olacaktır:
>>> f.read() ''
Çünkü dosya bir kez tamamen okunduktan sonra imleç otomatik olarak başa dönmüyor. Dosyayı tekrar okumak istiyorsak, bunu başa bizim sarmamız lazım. İşte bunun için seek() metodunu kullanacağız:
>>> f.seek(0)
Gördüğünüz gibi seek() metodunu bir parametre ile birlikte kullandık. Bu metoda verdiğimiz parametre, dosya içinde kaçıncı bayt konumuna gideceğimizi gösteriyor. Biz burada 0 sayısını kullanarak dosyanın ilk baytına, yani en başına dönmüş olduk. Artık dosyayı tekrar okuyabiliriz:
>>> f.read() 'Bu programlama dili Guido Van Rossum adlı Hollandalı bir programcı\ntarafından 90’lı yılların başında geliştirilmeye başlanmıştır. Çoğu insan,\nisminin Python olmasına aldanarak, bu programlama dilinin, adını piton\nyılanından aldığını düşünür. Ancak zannedildiğinin aksine bu programlama dilinin\nadı piton yılanından gelmez. Guido Van Rossum bu programlama dilini, The Monty\nPython adlı bir İngiliz komedi grubunun, Monty Python’s Flying Circus adlı\ngösterisinden esinlenerek adlandırmıştır. Ancak her ne kadar gerçek böyle olsa\nda, Python programlama dilinin pek çok yerde bir yılan figürü ile temsil\nedilmesi neredeyse bir gelenek halini almıştır.\n'
Elbette seek() metodunu kullanarak istediğiniz bayt konumuna dönebilirsiniz. Mesela eğer dosyanın 10. baytının bulunduğu konuma dönmek isterseniz bu metodu şöyle kullanabilirsiniz:
>>> f.seek(10)
Eğer o anda dosyanın hangi bayt konumunda bulunduğunuzu öğrenmek isterseniz de tell() adlı başka bir metottan yararlanabilirsiniz. Bu metodu parametresiz olarak kullanıyoruz:
>>> f.tell() 20
Bu çıktıya göre o anda dosyanın 20. baytının üzerindeyiz…
Bu arada, dosya içinde bulunduğumuz konumu baytlar üzerinden tarif etmemizi biraz yadırgamış olabilirsiniz. Acaba neden karakter değil de bayt? Biraz sonra bu konuya geleceğiz. Biz şimdilik önemli başka bir konuya değinelim.
Dosyalarda Değişiklik Yapmak
Buraya kadar, Python’da bir dosyanın nasıl oluşturulacağını, boş bir dosyaya nasıl veri girileceğini ve varolan bir dosyadan nasıl veri okunacağını öğrendik. Ama varolan ve içi halihazırda dolu bir dosyaya nasıl veri ekleneceğini bilmiyoruz. İşte şimdi bu işlemin nasıl yapılacağını tartışacağız.
Ancak burada önemli bir ayrıntıya dikkatinizi çekmek istiyorum. Dosyaların neresinde değişiklik yapmak istediğiniz büyük önem taşır. Unutmayın, dosyaların başında, ortasında ve sonunda değişiklik yapmak birbirlerinden farklı kavramlar olup, birbirinden farklı işlemlerin uygulanmasını gerektirir.
Biz bu bölümde dosyaların baş tarafına, ortasına ve sonuna nasıl veri eklenip çıkarılacağını ayrı ayrı tartışacağız.
Dosyaların Sonunda Değişiklik Yapmak
Daha önce de söylediğimiz gibi, Python’da bir dosyayı açarken, o dosyayı hangi kipte açacağımızı belirtmemiz gerekiyor. Yani eğer bir dosyayı okumak istiyorsak dosyayı “r” kipinde, yazmak istiyorsak da “w” kipinde açmamız gerekiyor. Bildiğiniz gibi “w” kipi dosya içeriğini tamamen siliyor.
Eğer bir dosyayı tamamen silmeden, o dosyaya ekleme yapmak veya o dosyada herhangi bir değişiklik yapmak istiyorsak, dosyamızı buraya kadar öğrendiğimiz iki kipten daha farklı bir kiple açmamız gerekiyor. Şimdi öğreneceğimiz bu yeni kipin adı “a”. Yani Python’da içi boş olmayan bir dosyada değişiklik yapabilmek için “a” adlı bir kipten yararlanacağız:
f = open(dosya_adı, "a")
Örneğin yukarıda verdiğimiz fihrist.txt adlı dosyayı bu kipte açalım ve dosyaya yeni bir girdi ekleyelim:
with open("fihrist.txt", "a") as f:
f.write("Selin Özden\t: 0212 222 22 22")
Gördüğünüz gibi, dosyaya yeni eklediğimiz girdiler otomatik olarak dosyanın sonuna ilave ediliyor. Burada şu noktaya dikkat etmeniz lazım. Dosyanın sonunda bir satır başı karakterinin (\n) bulunup bulunmamasına bağlı olarak, dosyaya eklediğiniz yeni satırlar düzgün bir şekilde bir alt satıra geçebileceği gibi, dosyanın son satırının yanına da eklenebilir. Dolayısıyla duruma göre yukarıdaki satırı şu şekilde yazmanız gerekebilir:
with open("fihrist.txt", "a") as f:
f.write("\nSelin Özden\t: 0212 222 22 22")
Burada bir alt satıra geçebilmek için ‘Selin’ ifadesinden önce bir satır başı karakteri eklediğimize dikkat edin. Ayrıca eğer bu satırdan sonra bir başka satır daha ekleyecekseniz, ilgili satırın sonuna da bir satır başı karakteri koymanız gerekebilir:
with open("fihrist.txt", "a") as f:
f.write("Selin Özden\t: 0212 222 22 22\n")
Karşı karşıya olduğunuz duruma göre, satır başı karakterlerine ihtiyacınız olup olmadığını ve ihtiyacınız varsa bunları nereye yerleştireceğinizi kendiniz değerlendirmelisiniz.
Dosyaların Başında Değişiklik Yapmak
Bir önceki bölümde dosya sonuna nasıl yeni satır ekleyeceğimizi öğrendik. Ama siz programcılık maceranız sırasında muhtemelen dosyaların sonuna değil de, en başına ekleme yapmanız gereken durumlarla da karşılaşacaksınız. Python’da bu işi yapmak da çok kolaydır.
Örnek olması açısından, fihrist.txt adlı dosyanın içeriğini ele alalım:
Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34 Mehmet Sülün : 0532 212 22 22 Sami Sam : 0542 333 34 34 Selin Özden : 0212 222 22 22
Dosya içeriği bu. Eğer bu dosyayı “a” kipi ile açtıktan sonra doğrudan write() metodunu kullanarak bir ekleme yaparsak, yeni değer dosyanın sonuna eklenecektir. Ama biz mesela şu veriyi:
Sedat Köz : 0322 234 45 45
‘Ahmet Özbudak : 0533 123 23 34’ girdisinin hemen üstüne, yani dosyanın sonuna değil de en başına eklemek istersek ne yapacağız?
Öncelikle şu kodları deneyelim:
with open("fihrist.txt", "r") as f:
veri = f.read()
f.seek(0) #Dosyayı başa sarıyoruz
f.write("Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n"+veri)
Bu kodları bir dosyaya kaydedip çalıştırdığımızda Python bize şu hatayı verecektir:
istihza@netbook:~/Desktop$ python3 deneme.py
Traceback (most recent call last):
File "deneme.py", line 4, in <module>
f.write("Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n"+veri)
io.UnsupportedOperation: not writable
Bu hatayı almamızın sebebi dosyayı ‘okuma’ kipinde açmış olmamız. Çünkü bir dosyayı okuma kipinde açtığımızda o dosya üzerinde yalnızca okuma işlemleri yapabiliriz. Dosyaya yeni veri ekleme kısmına gelindiğinde, dosya yalnızca okuma yetkisine sahip olduğu için, Python bize yukarıdaki hata mesajını verecek, dosyanın ‘yazılamaz’ olduğundan şikayet edecektir.
Peki dosyayı “w” karakteri yardımıyla yazma kipinde açarsak ne olur? O zaman da şu meş’um hatayı alırız:
istihza@netbook:~/Desktop$ python3 deneme.py
Traceback (most recent call last):
File "deneme.py", line 2, in <module>
veri = f.read()
io.UnsupportedOperation: not readable
Gördüğünüz gibi, bu kez de dosyanın okunamadığına ilişkin bir hata alıyoruz. Çünkü biz bu kez de dosyayı ‘yazma’ kipinde açtık. Ancak burada şöyle bir durum var. Bildiğiniz gibi, bir dosyayı “w” kipi ile açtığımızda, Python bize hiçbir şey sormadan varolan içeriği silecektir. Burada da yukarıda yazdığımız kodlar yüzünden dosya içeriğini kaybettik. Unutmayın, dosya okuma-yazma işlemleri belli bir takım riskleri içinde barındırır. O yüzden bu tür işlemleri yaparken fazladan dikkat göstermeliyiz.
Yukarıda da gördüğümüz gibi, dosyamızı “r” veya “w” kiplerinde açmak işe yaramadı. Peki ne yapacağız? Bunun cevabı çok basit: Dosyamızı hem okuma hem de yazma kipinde açacağız. Bunun için de farklı bir kip kullanacağız. Dikkatlice bakın:
with open("fihrist.txt", "r+") as f:
veri = f.read()
f.seek(0) #Dosyayı başa sarıyoruz
f.write("Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n"+veri)
Burada “r+” adlı yeni bir kip kullandığımıza dikkat edin. “+” işareti bir dosyayı hem okuma hem de yazma kipinde açmamıza yardımcı olur. İşte bu işareti “r” kipiyle birlikte “r+” şeklinde kullanarak dosyamızı hem okuma hem de yazma kipinde açmayı başardık. Artık ilgili dosya üzerinde hem okuma hem de yazma işlemlerini aynı anda gerçekleştirebiliriz.
Yukarıdaki kodlarda ilk satırın ardından şöyle bir kod yazdık:
veri = f.read()
Böylece dosyanın bütün içeriğini veri adlı bir değişkene atamış olduk. Peki bu işlemi yapmazsak ne olur? Yani mesela şöyle bir kod yazarsak:
with open("fihrist.txt", "r+") as f:
f.seek(0)
f.write("Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n")
Bu şekilde ‘Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n’ satırı, dosyadaki ilk satırı silip onun yerine geçecektir. Çünkü f.seek(0) ile dosyanın başına dönüp o noktaya, yani dosyanın ilk satırına bir veri ekledikten sonra Python öbür satırları otomatik olarak bir alt satıra kaydırmaz. Bunun yerine ilk satırdaki verileri silip onun yerine, yeni eklenen satırı getirir. Eğer yapmak istediğiniz şey buysa ne âlâ. Bu kodları kullanabilirsiniz. Ama bizim istediğimiz şey bu değil. O yüzden veri = f.read() satırını kullanarak dosya içeriğini bir değişken içinde depoluyoruz ve böylece bu verileri kaybetmemiş oluyoruz.
Bu satırın ardından gelen f.seek(0) satırının ne işe yaradığını biliyorsunuz. Biz yeni veriyi dosyanın en başına eklemek istediğimiz için, doğal olarak bu kod yardımıyla dosyanın en başına sarıyoruz. Böylece şu kod:
f.write("Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n"+veri)
Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n’ satırını dosyanın en başına ekliyor. Ayrıca burada, biraz önce veri değişkenine atadığımız dosya içeriğini de yeni eklediğimiz satırın hemen arkasına ilave ettiğimize dikkat edin. Eğer bunu yapmazsanız, elinizde sadece Sedat Köz’ün iletişim bilgilerini barındıran bir dosya olacaktır…
Dosyaların Ortasında Değişiklik Yapmak
Gördüğünüz gibi, Python’da bir dosyanın en sonuna ve en başına veri eklemek çok zor değil. Birkaç satır yardımıyla bu işlemleri rahatlıkla yapabiliyoruz. Peki ya bir dosyanın en başına veya en sonuna değil de rastgele bir yerine ekleme yapmak istersek ne olacak?
Hatırlarsanız, Python’da her veri tipinin farklı özellikleri olduğundan, her veri tipinin farklı açılardan birbirlerine karşı üstünlükleri ya da zayıflıkları olduğundan söz etmiştik. Dediğimiz gibi, Python’da bazı işler için bazı veri tiplerini kullanmak daha pratik ve avantajlı olabilir. Örneğin karakter dizileri değiştirilemeyen veri tipleri olduğu için, mesela bir metinde değişiklik yapmamız gereken durumlarda, eğer mümkünse listeleri kullanmak daha mantıklı olabilir. Zira bildiğiniz gibi, karakter dizilerinin aksine listeler değiştirilebilir veri tipleridir.
Önceki sayfalarda bir dosyayı okurken üç farklı metottan yararlanabileceğimizi öğrenmiştik. Bu metotların read(), readline() ve readlines() adlı metotlar olduğunu biliyorsunuz. Bu üç metottan read() adlı olanı bize çıktı olarak bir karakter dizisi veriyor. readline() metodu ise dosyaları satır satır okuyor ve bize yine bir karakter dizisi veriyor. Sonuncu metot olan readlines() ise bize bir liste veriyor. readline() metodundan farklı olarak readlines() metodu dosyanın tamamını bir çırpıda okuyor.
Bu üç metot arasından, adı readlines() olanının, dosyaların herhangi bir yerinde değişiklik yapmak konusunda bize yardımcı olabileceğini tahmin etmiş olabilirsiniz. Çünkü dediğimiz gibi readlines() metodu bize bir dosyanın içeriğini liste halinde veriyor. Bildiğiniz gibi listeler, üzerinde değişiklik yapılabilen veri tipleridir. Listelerin bu özelliğinden yararlanarak, dosyaların herhangi bir yerinde yapmak istediğimiz değişiklikleri rahatlıkla yapabiliriz. Şimdi dikkatlice bakın şu kodlara:
with open("fihrist.txt", "r+") as f:
veri = f.readlines()
veri.insert(2, "Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n")
f.seek(0)
f.writelines(veri)
Bu kodları bir dosyaya kaydedip çalıştırdıysanız, istediğimiz işlemi başarıyla yerine getirdiğini görmüşsünüzdür. Peki ama bu kodlar nasıl çalışıyor?
Yukarıdaki kodlarda dikkatimizi çeken pek çok özellik var. İlk olarak gözümüze çarpan şey, dosyayı “r+” kipinde açmış olmamız. Bu şekilde dosyayı hem okuma hem de yazma kipinde açmış oluyoruz. Çünkü dosyada aynı anda hem okuma hem de yazma işlemleri gerçekleştireceğiz.
Daha sonra şöyle bir satır yazdık:
veri = f.readlines()
Bu sayede dosyadaki bütün verileri bir liste olarak almış olduk. Liste adlı veri tipi ile ne yapabiliyorsak, bu şekilde aldığımız dosya içeriği üzerinde de aynı şeyleri yapabiliriz. Bizim amacımız bu listenin 2. sırasına yeni bir satır eklemek. Bu işlemi listelerin insert() adlı metodu yardımıyla rahatlıkla yapabiliriz:
veri.insert(2, "Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n")
Bu şekilde liste üzerinde istediğimiz değişiklikleri yaptıktan sonra tekrar dosyanın başına dönmemiz lazım. Çünkü readlines() metoduyla dosyayı bir kez tam olarak okuduktan sonra imleç o anda dosyanın en sonunda bulunuyor. Eğer dosyanın en başına dönmeden herhangi bir yazma işlemi gerçekleştirirsek, yazılan veriler dosyanın sonuna eklenecektir. Bizim yapmamız gereken şey dosyanın en başına sarıp, değiştirilmiş verilerin dosyaya yazılmasını sağlamak olmalı. Bunu da şu satır yardımıyla yapıyoruz:
f.seek(0)
Son olarak da bütün verileri dosyaya yazıyoruz:
f.writelines(veri)
Şimdiye kadar dosyaya yazma işlemleri için write() adlı bir metottan yararlanmıştık. Burada ise writelines() adlı başka bir metot görüyoruz. Peki bu iki metot arasındaki fark nedir?
write() metodu bir dosyaya yalnızca karakter dizilerini yazabilir. Bu metot yardımıyla dosyaya liste tipinde herhangi bir veri yazamazsınız. Eğer mutlaka write() metodunu kullanmak isterseniz, liste üzerinde bir for döngüsü kurmanız gerekir. O zaman yukarıdaki kodları şöyle yazmanız gerekir:
with open("fihrist.txt", "r+") as f:
veri = f.readlines()
veri.insert(2, "Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n")
f.seek(0)
for öğe in veri:
f.write(öğe)
writelines() adlı metot ise bize dosyaya liste tipinde verileri yazma imkanı verir. Dolayısıyla herhangi bir döngü kurmak zorunda kalmadan listeleri dosyalarımıza yazabiliriz.
Böylece Python’da dosyaların herhangi bir yerine nasıl yazabileceğimizi öğrenmiş olduk. Bu arada eğer isteseydik yukarıdaki kodları şöyle de yazabilirdik:
with open("fihrist.txt", "r") as f:
veri = f.readlines()
with open("fihrist.txt", "w") as f:
veri.insert(2, "Sedat Köz\t: 0322 234 45 45\n")
f.writelines(veri)
Bir önceki kodlardan farklı olarak bu kodlarda dosyamızı önce okuma kipinde açıp verileri veri adlı bir değişken içinde sakladık. Ardından aynı dosyayı bir kez de yazma kipinde açarak, gerekli değişiklikleri liste üzerinde gerçekleştirdikten sonra bütün verileri dosyaya yazdık.
Unutmayın, Python’da herhangi bir işlemi pek çok farklı şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Biz yukarıda olası yöntemlerden bazılarını ele aldık. Zaten bütün yöntemleri tek tek göstermemiz pek mümkün olmazdı. Siz dosyalara ilişkin bilgilerinizi ve farklı araçları kullanarak aynı işlemleri çok daha farklı şekillerde de yapabilirsiniz. Yani karşı karşıya olduğunuz durumu değerlendirip, yukarıdaki kodlardan uygun olanını veya kendi bulduğunuz bambaşka bir yöntemi kullanabilirsiniz.
Bu arada, aslında yukarıdaki kodlarda uyguladığımız yöntem biraz güvensiz. Çünkü aynı dosyayı hem okuyup hem de bu dosyaya yeni veri ekliyoruz. Eğer bu işlemlerin herhangi bir aşamasında bir hata oluşursa, bütün değişiklikleri dosyaya işleyemeden dosya içeriğini tümden kaybedebiliriz. Bu tür risklere karşı en uygun çözüm, okuma ve yazma işlemlerini ayrı dosyalar üzerinde gerçekleştirmektir. Bunun nasıl yapılacağından biraz sonra söz edeceğiz. Biz şimdi başka bir konuya değinelim.
Dosyaya Erişme Kipleri
Dosyalar konusunu anlatırken yukarıda verdiğimiz örneklerden de gördüğünüz gibi, Python’da dosyalara erişimin türünü ve niteliğini belirleyen bazı kipler var. Bu kipler dosyaların açılırken hangi yetkilere sahip olacağını veya olmayacağını belirliyor. Gelin isterseniz bu kipleri tek tek ele alalım.
| Kip | Açıklaması |
"r" | Bu öntanımlı kiptir. Bu kip dosyayı okuma yetkisiyle açar. Ancak bu kipi kullanabilmemiz için, ilgili dosyanın disk üzerinde halihazırda var olması gerekir. Eğer bu kipte açılmak istenen dosya mevcut değilse Python bize bir hata mesajı gösterecektir. Dediğimiz gibi, bu öntanımlı kiptir. Dolayısıyla dosyayı açarken herhangi bir kip belirtmezsek Python dosyayı bu kipte açmak istediğimizi varsayacaktır. |
"w" | Bu kip dosyayı yazma yetkisiyle açar. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya zaten disk üzerinde varsa, Python hiçbir şey sormadan dosya içeriğini silecektir. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya diskte yoksa, Python o adda bir dosyayı otomatik olarak oluşturur. |
"a" | Bu kip dosyayı yazma yetkisiyle açar. Eğer dosya zaten disk üzerinde mevcutsa içeriğinde herhangi bir değişiklik yapılmaz. Bu kipte açtığınız bir dosyaya eklediğiniz veriler varolan verilere ilave edilir. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya yoksa Python otomatik olarak o adda bir dosyayı sizin için oluşturacaktır. |
"x" | Bu kip dosyayı yazma yetkisiyle açar. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya zaten disk üzerinde varsa, Python varolan dosyayı silmek yerine size bir hata mesajı gösterir. Zaten bu kipin “w” kipinden farkı, varolan dosyaları silmemesidir. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya diskte yoksa, bu kip yardımıyla o ada sahip bir dosya oluşturabilirsiniz. |
"r+" | Bu kip, bir dosyayı hem yazma hem de okuma yetkisiyle açar. Bu kipi kullanabilmeniz için, belirttiğiniz dosyanın disk üzerinde mevcut olması gerekir. |
"w+" | Bu kip bir dosyayı hem yazma hem de okuma yetkisiyle açar. Eğer dosya mevcutsa içerik silinir, eğer dosya mevcut değilse oluşturulur. |
"a+" | Bu kip bir dosyayı hem yazma hem de okuma yetkisiyle açar. Eğer dosya zaten disk üzerinde mevcutsa içeriğinde herhangi bir değişiklik yapılmaz. Bu kipte açtığınız bir dosyaya eklediğiniz veriler varolan verilere ilave edilir. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya yoksa Python otomatik olarak o adda bir dosyayı sizin için oluşturacaktır. |
"x+" | Bu kip dosyayı hem okuma hem de yazma yetkisiyle açar. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya zaten disk üzerinde varsa, Python varolan dosyayı silmek yerine size bir hata mesajı gösterir. Zaten bu kipin “w+” kipinden farkı, varolan dosyaları silmemesidir. Eğer belirttiğiniz adda bir dosya diskte yoksa, bu kip yardımıyla o ada sahip bir dosya oluşturup bu dosyayı hem okuma hem de yazma yetkisiyle açabilirsiniz. |
"rb" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili (binary) dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları okuma yetkisiyle açmak için kullanılır. “r” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"wb" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “w” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"ab" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “a” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"xb" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “x” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"rb+" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları hem okuma hem de yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “r+” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"wb+" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları hem okuma hem de yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “w+” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"ab+" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları hem okuma hem de yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “a+” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
"xb+" | Bu kip, metin dosyaları ile ikili dosyaları ayırt eden sistemlerde ikili dosyaları hem okuma hem de yazma yetkisiyle açmak için kullanılır. “x+” kipi için söylenenler bu kip için de geçerlidir. |
Bütün bu tabloya baktığınızda ilk bakışta sanki bir sürü farklı erişim kipi olduğunu düşünmüş olabilirsiniz. Ama aslında tabloyu biraz daha incelerseniz, temel olarak “r”, “w”, “a”, “x” ve “b” kiplerinin olduğunu, geri kalan kiplerin ise bunların kombinasyonlarından oluştuğunu göreceksiniz.
Daha önce de söylediğimiz gibi, dosya işlemlerini pek çok farklı yöntemle gerçekleştirebilirsiniz. Yukarıdaki tabloyu dikkatlice inceleyerek, yapmak istediğiniz işleme uygun kipi rahatlıkla seçebilirsiniz.
Bu arada, yukarıdaki tabloda değindiğimiz ikili (binary) dosyalardan henüz söz etmedik. Bir sonraki bölümde bu dosya türünü de ele alacağız.
KAYNAK: https://python-istihza.yazbel.com/
eline sağlık siteniz çok güzel